Ferðaþjónustan í upphafi árs

Í upphafi árs velta menn jafnan fyrir sér horfum fyrir árið og hafa Íslendingar sjaldan horft með jafn mikilli óvissu á árið fram undan. Bankahrunið og afleiðingar þess hefur sett tilveru bæði fólks og fyrirtækja í nýja stöðu sem í raun er óljós þótt ljóst sé að hún er mun verri en við höfum áður séð. Staða fyrirtækjanna í ferðaþjónustu er býsna misjöfn enda eru margvísleg fyrirtæki í atvinnugreininni. Mörg fyrirtæki hafa fjárfest mikið síðustu misseri og tekið til þess lán í erlendri mynt og er skuldastaða þeirra nú mjög slæm. Við fáum gjarnan þá spurningu núna hvort ekki sé fínt fyrir ferðaþjónustuna að fá þessa miklu gengislækkun! Það má að sönnu svara því til að vitaskuld geta erlendir ferðamenn keypt ýmsar vörur og þjónustu á lægra verði í erlendri mynt en áður, a.m.k. tímabundið.Það er þó ljóst að gengislækkunin veldur mikilli verðbólgu og hækkun lána sem enda auðvitað í hærra verðlagi. Á árinu 2007 var gengi íslensku krónunnar reyndar alltof hátt, það var augljóst að það gat ekki gengið til lengdar. Samtök ferðaþjónustunnar hafa í mörg ár bent á að það skipti ekki öllu hvort gengisvísitalan sé 10-20 stigum fyrir ofan eða neðan meint jafnvægisgengi, það skiptir öllu máli að hún sveiflist ekki jafn mikið og hún hefur gert í gegnum tíðina. Það er mjög erfitt fyrir fyrirtækin, sem þurfa að verðleggja þjónustu sína langt fram í tímann, að vita aldrei hvað muni koma upp úr kassanum þegar ferðamaðurinn greiðir reikninginn. Sveiflur sem þessar koma í veg fyrir virka áætlanagerð innan fyrirtækjanna og hafa mjög neikvæð áhrif á afkomu þeirra. Það kom því ekki á óvart að í niðurstöðum könnunar sem SAF gerðu nýlega meðal félagsmanna sinna um afstöðu þeirra til Evrópusambandsins, að 83% þeirra voru mjög eða frekar hlynnt því að evra yrði tekin upp. Það skiptir nefnilega mestu að hafa kostnað og tekjur í sömu mynt.

Alþjóðleg barátta um ferðamanninn

Mikilvægi ferðaþjónustunnar

Ég hef oft furðað mig á því að heyra fólk, jafnvel þingmenn og framámenn í atvinnulífinu, telja upp atvinnugreinar án þess að minnast einu orði á ferðaþjónustu. Hún er sífellt mikilvægari í bæði gjaldeyrissköpun og atvinnusköpun um land allt. Það hefur orðið gríðarlegur vöxtur í greininni síðustu árin, 60% aukning í komum erlendra ferðamanna frá árinu 2000.
Samkvæmt nýjum ferðaþjónustureikningum Hagstofunnar (Tourism Satellite Account) sem birtust nýlega og ná til ársins 2006 kom í ljós að árið 2006 skilaði ferðaþjónustan 19% allra gjaldeyristekna þjóðarinnar og var þó mikil fjármálaþjónusta það árið, en því er ekki að heilsa nú. Heildarkaup á ferðaþjónustu í landinu á sama tíma voru 135 milljarðar eða 11,5% af landsframleiðslu sem er tvöfalt meira en það sem áliðnaðurinn skilaði en augu stjórnvalda hafa beinst mikið að þeirri atvinnugrein síðustu árin.

Við hjá Samtökum ferðaþjónustunnar höfum lengi haldið því fram að verðmæti ferðaþjónustunnar séu mun meiri en falist hefur í hefðbundnum upplýsingum Hagstofunnar fram að þessu og hefur það nú komið í ljós með þessum nýju ferðaþjónustureikningum þar sem bæði beinar og afleiddar tekjur eru taldar.

Það eru þrjár burðarstoðir í gjaldeyrissköpun á Íslandi - sjávarútvegur, ferðaþjónusta og stóriðja. Ísland verður ekki í bráð fjármálamiðstöð heimsins eins og hugur margra stóð til en það eru mýmörg önnur tækifæri fyrir menntaða Íslendinga, vísindafólk, sérfræðinga í orkuiðnaði, hönnuði og annað listafólk. Það er mikil þörf fyrir auknar gjaldeyristekjur á Íslandi núna og því þurfa stjórnvöld að huga vel að þörfum atvinnulífsins svo hámarka megi tekjurnar.

Það eru mikil tækifæri í íslenskri ferðaþjónustu þrátt fyrir tímabundna erfiðleika og mikla óvissu, það þarf að þróa nýja ferðamannastaði og gæta þess að leggja áherslu á að erlendir ferðamenn geti bæði kynnst lífi þjóðarinnar og notið náttúrunnar og menningu um leið og við bjóðum þeim góðan mat úr næsta umhverfi og góða þjónustu. Það eru líka mikil tækifæri fólgin í aukinni þjónustu við íslenska ferðamenn sem munu trúlega stórauka ferðir um eigið land nú þegar erlendur gjaldeyrir er orðinn mun dýrari en áður.

Við verðum að horfa með bjartsýni fram á veginn og muna að viðhorf okkar hafa áhrif á árangurinn. Vonast er til að gengi krónunnar styrkist á næstu mánuðum, verðbólgan hjaðni og vextir lækki og hægt verði að afnema gjaldeyrishöft sem eru óþolandi bremsa á atvinnulífið. Það þarf sérstaklega að huga að rekstrarumhverfi fyrirtækjanna við þessar aðstæður. Við þurfum á framsækni, bjartsýni, skapandi hugsun og frumkvöðlakrafti á öllum sviðum að halda - sama kraftinum og var hér í góðærinu og skapaði svokallaða útrás en þarf nú að beina í heilbrigðari farveg, heilbrigðari útrás.

Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar.