Á söguslóðum í Berlín

Var að koma frá Berlín. Gaf dóttur minni ferð til borgar í Evrópu í útskriftargjöf, hún valdi Berlín. Engin tilviljun þar á ferð, en hún hefur eins og móðirin brennandi áhuga á stjórnmálum og sögu. Í því samhengi er Berlín sannarlega suðupottur.

Það var satt að segja ískyggilegt hversu oft mér datt staða íslenskra stjórnmála í dag í hug í þessari ferð um söguslóðir nasismans og síðar kommúnismans.Við fór á DDR safnið - safn um Austur Þýskaland kommúnismans. Við fórum í 4ra tíma gönguferð með leiðsögn um Berlín og nasista í síðari heimsstyrjöldinni og við fórum í 6 tíma ferð með leiðsögn til Sacsenhausen, vinnubúða nasista í nágrenni Berlínar. Óhugnanleg saga og erfið en hefur um leið að geyma ótrúlega mikilvæg skilaboð til okkar nútímamanna. Hvað ber að varast í samfélagi okkar?

Þar er mér efst í huga hjarðhegðun. Hjarðhegðun og fylgispekt heillar þjóðar við uppreisnarseggi í kjölfar efnahagslegrar niðurlægingar. Þjóðerniskennd. Það skelfilega fyrirbæri sem enginn lýsir betur en Stefan Sweig í bók sinni Veröld sem var.

Hvoru tveggja er eitthvað sem íslensk stjórnmál eru fleytifull af þessa dagana. Það er reyndar ekkert nýtt að Íslendingar séu uppfullir af þjóðerniskennd - það hafa þeir alltaf verið - en nú keyrir um þverbak. Hjarðhegðunin er svo sem ekkert ný af nálinni heldur - en samt hefur hún aldrei birst mér jafnskýrt og nú.

Það að þjóðerniskennd og hjarðhegðun skuli vera svo rík í okkar samfélagi og nú er raunin er að mínu viti stórhættulegt ástand. Skortur á raunsæji og skynsemi stjórnmálanna er það líka.

Orð stjórnmálamanna sem hver um annan þveran tala út í eitt um að Íslendingar geti nánast hætt öllum innflutningi og framleitt allt sjálfir minnir óhugnanlega á hugmyndir kommúnistanna í Austur Þýskalandi.
Gagnrýnisleysi og fylgispekt heilu stjórnmálaflokkanna við hugtakið "sameign þjóðarinnar" er sama marki brennd. "Sameign þjóðarinnar" er stórhættulegt hugtak sem hefur verið misnotað miskunnarlaust í áróðursskyni í hátt í tvo áratugi. Ágætur maður, Helgi Áss Grétarsson benti mér raunar á það einu sinni að þessi áróður væri alveg í anda Göbbels áróðursmeistara nasista í síðari heimsstyrjöldinni. Með því að endurtaka hlutinn nógu oft endar með því að almenningur fer að trúa því hversu vitlaus sem áróðurinn er.

Á grundvelli hugtaksins "sameign þjóðarinnar" hefur íslenska ríkið slegið eign sinni á allt land og auðlindir sem ekki voru í einkaeignarrétti og raunar gengið miklu, miklu lengra en nokkur gat ímyndað sér. Þetta hefur ríkisvaldið gert án umræðu um hugtakið pr se. Nú stendur til að halda áfram og ríkisvaldið ætlar sér að innkalla aflaheimildir sem útgerðarmenn hafa keypt. Þetta ætlar ríkisvaldið sér að gera á grundvelli þess að almenningur er því samþykkur vegna þess hversu móttækilegur hann er fyrir þessu hugtaki "sameign þjóðarinnar".

Þetta er óhugnanleg staða og ófyrirgefanleg. Það er ófyrirgefanlegt að stjórnmálamenn séu svo móttækilegir fyrir áróðri að þeir kasti fyrir róða allri rökhyggju og skynsemi og gefi sig áróðrinum á vald. Eignarréttur er ekki "þjóðar". "Þjóð" er ekki aðili að lögum, "þjóð" er í besta falli félagsleg ímyndun eins og Guðmundur Hálfdánarson færir svo skemmtilega rök fyrir í bók sinni Íslenska þjóðríkið - uppruni og endimörk. Eignarréttur þarfnast lögaðila - kennitölu - formlegs fyrirbæris. Við eigum ágætt orð yfir það sem við öll skiljum og eigum að nota yfir eignarrétt ríkisins - "ríkiseign". Það skiljum við og vitum hvað þýðir. Þess vegna á að fjalla um eignarrétt ríkis en ekki þjóðar.

Allt bullið um að ég og Íslendingar allir eigum fiskinn í sjónum er með þvílíkum ólíkindum að það verður seint toppað. Ég á ekki fiskinn í sjónum frekar en nokkur annarr og fráleitt að halda slíku fram. Eignarréttur útgerðarmanna á kvóta er eignarréttur viðkomandi til að veiða tiltekið magn - flóknara er það nú ekki. Mér er ómögulegt að sjá hið eina sanna réttlæti sem felst í því að taka eignarrétt viðkomandi útgerðarmanna af þeim til að færa hann ríkinu. Mér er satt að segja algjörlega ómögulegt að skilja hvernig annars sæmilega skynsamt fólk getur komist að þeirri niðurstöðu að í þessari gjörð felist hið eina sanna "réttlæti". Það er undarlegt það réttlæti verð ég að segja og algjörlega í samræmi við hugmyndir kommúnista fyrri tíma - að öllu sé betur komið á forræði ríkisins.

Að síðustu - hugmyndir íslenskra stjórnmálamanna nú á dögum að hið eina sanna réttlæti sé í því fólgið að allir hafi sömu laun. Það er kannski aðeins of djúpt í árinni tekið að íslenskir stjórnmálamenn hafi gengið alveg svo langt í hugmyndum sínum en samt virðist manni ekki að það sé langt undan. Þetta var hugmyndafræði kommúnista í Austur Þýskalandi. Ég skoðaði myndir af mönnum í hinum ýmsu greinum fyrirmyndarríkisins og þeir voru allir með sömu laun.

Stjórnarskráin. Það var eitt af því fyrsta sem þýskir nasistar komu í verk. Að breyta lögum til að gera þeim auðveldara fyrir að breyta stjórnarskránni. Íslenskir stjórnmálamenn hafa ekki látið sér detta það í hug - en þeir létu sér samt detta það í hug á einhverjum verstu óreiðutímum sem verið hafa í íslensku samfélagi að flýta sér að breyta stjórnarskránni. Það var forgangsmál.

Ég er hér að gagnrýna alla flokka, þann flokk sem ég kaus jafnt og aðra flokka. Það geri ég af því að það er ekki vanþörf á. Það á að vera hægt að gera skýrar kröfur á stjórnmálamenn og flokka og mín krafa í þá veru snýr að skynsemi. Skynsemi og raunsæji um samfélagsleg málefni. Það er óþolandi og getur beinlínis reynst stórhættulegt til lengri tíma litið þetta óraunsæjisblaður sem einkennir íslensk stjórnmál þessa dagana.

Mér ofbýður að koma heim eftir fjögurra daga ferðalag og sjá fjölmiðla uppfulla af umræðu um kvótakerfið, eins og það sé forgangsmál íslenskra stjórnmála núna í kjölfar efnahagslegs hruns. Mér ofbýður þjóðerniskennd landa minna. Mér ofbýður viljaleysi þingmanna til að horfa á hagsmuni heildarinnar og að sama skapi einbeittan vilja þeirra til að hugsa út frá hagsmunum FLOKKSINS. Mér ofbýður feimnisleysi Ragnars Arnalds og félaga hans í Heimssýn í þá veru að reyna að banna umfjöllun fjölmiðla um Evrópusambandsaðild. Allt eru þetta atriði sem gera mig pólitískari en nokkru sinni fyrr og var þó nóg fyrir. Ekki flokkspólitískari - pólitískari. Á því er grundvallarmunur.

Er ekki ástæða til fyrir okkur öll að staldra aðeins við núna og íhuga hvert við viljum fara með þetta samfélag okkar?