Fyrsti sólardagur

Sólarkaffi er drukkið um allan bæ í dag með þessum indælu pönnukökum frá Sjálfsbjörgu. Stúlkurnar þar mættu kl. 6 í morgun til að hefja baksturinn og hafa ellefu hundruð pönnukökur í ,,áskrift” auk almennrar sölu. En dagurinn 28. hefur ekki alltaf verið fyrsti sólardagur okkar.

Lengi var 27. janúar talinn fyrsti sólardagur hér á Siglufirði og var þá miðað við sjálft höfuðbólið og prestsetrið Hvanneyri meðan kotbýlin á sjálfri eyrinni stóðu í skugga þennan dag. Eftir að kaupstaðurinn fór að myndast hefur fyrsti sólardagur verið talinn 28. janúar eða þegar sólin skín nokkra stund um allan bæ. Þá hefur ekki sést til sólar frá því 15. nóvember.
“Tengdamóðir mín talaði um að sólardagurinn væri 27. janúar þegar sólin skini fyrst á prestsetrinu á Hvanneyri” – sagði Þórarinn Vilbergsson trésmiður. Tengdamóðir hans var Andrea Sæby á Eyri fædd fyrir aldamótin 1900.
Þarna kemur líklega fram hið almenna viðhorf Siglfirðinga áður en kaupstaðurinn varð til.

Hannes Jónasson ritstjóri og bóksali orti ljóð um mikilvægi fyrsta sólardags á Siglufirði. Ljóðið birtist í blaði hans Fram 27. janúar 1917 og fylgdi því þessi hugleiðing:
,,Á morgun sér sólina aftur hér á Siglufjarðareyri; hefir þá verið sólarlaust hér í meir en 2 mánuði.
Fyrstu sólaruppkomu á árinu ber að fagna af öllum. Sú siðvenja hefir verið hér á Siglufirði, að gefa skólabörnunum nokkurt frí, þegar ekki hefir verið sunnudagur þann dag. Kvæði það, sem hér er á öðrum stað í blaðinu, er sérstaklega ætlað börnunum og afturkomu ljósgjafans því vonandi er að eingin hörð húð sé komin á tilfinningar þeirra enn, og að þau gleðjist innilega yfir.''

Til sólarinnar 27. janúar 1917

Kom blessaða sól með birtu og yl
til barnanna á landinu kalda
Við höfum svo lengi hlakkað til
er hátign þín kemur til valda
:;og vetur
ei getur
sér lengur í hásæti hreykt:;

(Hannes Jónasson)

Ljóð þetta var sungið um áratugi í Barnasóla Siglufjarðar við þýskt lag. Valey Jónasdóttir viðhélt lengst þessum gamla sið en hann féll í gleymsku eftir að hún hætti kennslu. Um 1998/9 var söngurinn endurvakinn með hjálp Valeyjar. Síðan hefur öllum börnum skólans verið kenndur söngurinn og 28. janúar ár hvert syngja þau hann á Torginu og eftir 2004 í kirkjutröppunum. 

Mjög gömul hefð er að drekka sólarkaffi með pönnukökum. Nú í tvo eða þrjá áratugi hafa Sjálfsbjargarfélagar með Valeyju Jónasdóttur í forsvari staðið fyrir miklum pönnukökubakstri og sölu til fyrirtækja og einstaklinga í bænum.
Ekki var pönnukökuhefðin einhlít: “Ég steikti alltaf lummur á sólardaginn, rúsínulummur” – sagði Jóna G. Stefánsdóttir sem bjó í meira en 25 ár að Eyrargötu 11.

Fyrsti sólardagur á Ísafirði er 25. janúar þegar sólin skín á Sólargötu neðarlega á Eyrinni.
Fyrsti sólardagur á Seyðisfirði er um miðjan febrúar.
-ök